Chào bạn Thu Hà! Cảm ơn bạn đã gửi câu hỏi đến chuyên mục Hỏi - Đáp của Bệnh viện Đại học Phenikaa. Đây cũng là thắc mắc thường gặp của nhiều mẹ bầu khi được chẩn đoán tiểu đường thai kỳ. Thực tế, chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh. Nếu ăn đúng cách, mẹ hoàn toàn có thể kiểm soát đường huyết, mà vẫn đảm bảo dinh dưỡng cho thai nhi. Vậy tiểu đường thai kỳ nên ăn gì và cần tránh gì? Bác sĩ sẽ giải đáp chi tiết trong nội dung dưới đây.
Vai trò của chế độ ăn trong kiểm soát bệnh tiểu đường thai kỳ
Tiểu đường thai kỳ (GDM) là tình trạng rối loạn dung nạp glucose, xảy ra khi cơ thể mẹ bầu không sản xuất đủ insulin hoặc sử dụng insulin kém hiệu quả trong thời gian mang thai. Điều này khiến đường huyết tăng cao và có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được kiểm soát kịp thời.
Trong các phương pháp điều trị, chế độ ăn đóng vai trò nền tảng, giúp:
1. Ổn định đường huyết
Lựa chọn thực phẩm phù hợp và ăn uống điều độ giúp mẹ bầu kiểm soát nồng độ glucose trong máu, hạn chế tăng đột ngột sau bữa ăn. Khi đường huyết được giữ ổn định, thai nhi sẽ phát triển an toàn. Đồng thời mẹ bầu cũng giảm nguy cơ gặp biến chứng trong thai kỳ.
2. Giảm nguy cơ biến chứng
Một chế độ ăn khoa học giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của tiểu đường thai kỳ như thai to, đa ối, tiền sản giật hoặc sinh non. Với thai phụ, việc kiểm soát đường huyết bằng dinh dưỡng hợp lý cũng hạn chế nguy cơ phải sinh mổ hoặc mắc đái tháo đường type 2 sau này.
Chế độ ăn lành mạnh giúp giảm nguy cơ biến chứng ở mẹ bầu tiểu đường thai kỳ
3. Đảm bảo dinh dưỡng cân đối
Chế độ ăn không chỉ tập trung vào việc giảm đường, mà còn phải cân đối giữa tinh bột, đạm, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất. Điều này vừa đảm bảo nhu cầu phát triển toàn diện của thai nhi, vừa giúp bạn duy trì năng lượng, tránh tình trạng thiếu chất hay sụt cân quá mức trong thai kỳ.
4. Giảm nguy cơ phải dùng insulin
Khi bạn điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý, lượng đường trong máu có thể được kiểm soát mà không cần dùng thuốc hạ đường huyết hoặc chỉ cần liều insulin thấp. Điều này giúp giảm nguy cơ tác dụng phụ và duy trì thai kỳ an toàn hơn cho cả mẹ và bé.
Tiểu đường thai kỳ nên ăn gì để ổn định đường huyết?
Để kiểm soát lượng đường trong máu hiệu quả, bạn cần ưu tiên những nhóm thực phẩm giàu dinh dưỡng, có chỉ số đường huyết thấp và cân bằng các nhóm chất. Dưới đây là gợi ý từ chuyên gia:
1. Nhóm tinh bột
Tinh bột là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cả mẹ và thai nhi. Tuy nhiên, không phải loại tinh bột nào cũng tốt. Tinh bột tinh chế như cơm trắng, bún, bánh mì trắng khiến đường huyết tăng nhanh, trong khi tinh bột phức hợp giàu chất xơ lại giúp giải phóng năng lượng chậm, ổn định đường huyết và kéo dài cảm giác no.
Vì vậy, mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ nên ưu tiên gạo lứt, yến mạch, khoai lang, bánh mì nguyên cám. Đồng thời, cần chia nhỏ khẩu phần tinh bột trong ngày thay vì ăn quá nhiều trong một bữa để hạn chế tăng đường huyết sau ăn.
2. Nhóm chất đạm (Protein)
Protein là dưỡng chất thiết yếu giúp xây dựng và duy trì khối cơ, đồng thời tham gia vào quá trình hình thành mô và cơ quan của thai nhi. Đồng thời, protein giúp no lâu, hạn chế ăn vặt đồ ngọt gây tăng đường huyết.
Thai phụ nên lựa chọn các nguồn đạm lành mạnh như thịt nạc, cá, trứng, sữa ít béo, đậu phụ và các loại đậu. Bạn nên hạn chế thịt đỏ nhiều mỡ, đồ chiên xào nhiều dầu mỡ hoặc các loại thịt chế biến sẵn vì có thể làm tăng mỡ máu và ảnh hưởng đến tim mạch.
3. Nhóm rau xanh và trái cây ít đường
Rau xanh là nguồn chất xơ, vitamin và khoáng chất dồi dào, giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường vào máu, từ đó duy trì đường huyết ổn định cho mẹ bầu. Để tận dụng lợi ích này, mẹ nên ăn nhiều rau xanh lá, bông cải xanh, dưa chuột, bí xanh trong các bữa ăn hàng ngày.
Bên cạnh đó, trái cây ít đường như táo, bưởi, cam, dâu tây hay việt quất không chỉ bổ sung vitamin C và chất chống oxy hóa, mà còn an toàn cho kiểm soát đường huyết. Ngược lại, những loại quả nhiều đường như xoài, mít, sầu riêng, nho hoặc nước ép đóng chai cần được hạn chế để tránh tình trạng tăng đường máu đột ngột.
Bạn nên ưu tiên rau xanh và trái cây ít đường
4. Nhóm chất béo lành mạnh
Chất béo là thành phần quan trọng giúp cơ thể hấp thu vitamin tan trong dầu (A, D, E, K) và đặc biệt cần thiết cho sự phát triển não bộ, hệ thần kinh của thai nhi. Tuy nhiên, không phải loại chất béo nào cũng tốt cho thai phụ tiểu đường thai kỳ.
Thay vì mỡ động vật, bơ thực vật hay dầu chiên rán nhiều lần, những nguồn chất béo bão hòa dễ làm tăng cholesterol và gây hại tim mạch, mẹ nên bổ sung các chất béo lành mạnh từ quả bơ, các loại hạt như óc chó, hạnh nhân, hạt chia, dầu ô liu, cá hồi và các loại cá biển giàu omega-3.
Việc lựa chọn đúng nguồn chất béo không chỉ giúp ổn định đường huyết mà còn bảo vệ sức khỏe tim mạch, đồng thời hỗ trợ thai nhi phát triển toàn diện.
5. Sữa và chế phẩm từ sữa ít béo
Sữa và các sản phẩm từ sữa là nguồn cung cấp canxi và protein quan trọng, cần thiết cho sự phát triển xương, răng của thai nhi cũng như sức khỏe xương khớp của mẹ. Tuy nhiên, nhiều loại sữa nguyên kem hay sữa đặc có đường lại chứa nhiều chất béo bão hòa và đường, dễ làm đường huyết tăng cao. Vì vậy, mẹ bầu tiểu đường thai kỳ nên ưu tiên lựa chọn sữa tách béo, sữa chua không đường hoặc phô mai ít béo. Những sản phẩm này vừa đảm bảo bổ sung dinh dưỡng cần thiết, vừa giúp kiểm soát cân nặng và giữ đường huyết ở mức ổn định.
Mẹ bầu tiểu đường thai kỳ kiêng ăn gì?
Ngoài việc nắm rõ tiểu đường thai kỳ nên ăn gì để ổn định đường huyết, mẹ bầu cũng cần lưu ý đến những thực phẩm nên hạn chế hoặc tránh xa. Bởi chỉ cần một lựa chọn sai lầm trong bữa ăn, đường huyết có thể tăng đột ngột, gây ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.
1. Đồ ngọt và nước uống có đường
Bánh kẹo, nước ngọt có gas, trà sữa hay các loại đồ uống nhiều đường có thể khiến đường huyết tăng vọt chỉ trong thời gian ngắn. Việc tiêu thụ quá nhiều những thực phẩm này không chỉ gây khó khăn cho việc kiểm soát tiểu đường thai kỳ, mà còn làm tăng nguy cơ biến chứng cho cả mẹ và bé. Để an toàn, thai phụ nên hạn chế tối đa nhóm thực phẩm này, thay thế bằng nước lọc, nước khoáng hoặc các loại trà thảo mộc không đường để vừa giải khát, vừa hỗ trợ kiểm soát đường huyết.
2. Thức ăn nhanh và chiên rán nhiều dầu mỡ
Các loại đồ ăn nhanh như gà rán, khoai tây chiên, hamburger hay thực phẩm chiên ngập dầu thường chứa nhiều chất béo bão hòa và calo rỗng. Nếu sử dụng thường xuyên, chúng không chỉ khiến mẹ bầu tăng cân quá mức, mà còn làm đường huyết khó kiểm soát, tăng gánh nặng cho tim mạch. Thay vào đó, mẹ hãy chọn cách chế biến lành mạnh như hấp, luộc hoặc nướng. Các phương pháp này giữ trọn dưỡng chất mà ít dầu mỡ.
3. Trái cây nhiều đường và nước ép đóng chai
Thực tế, không phải loại trái cây nào cũng tốt cho mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ. Những loại quả có chỉ số đường huyết (GI) cao như xoài chín, mít, sầu riêng, nho… có thể khiến glucose trong máu tăng nhanh sau khi ăn. Ngoài ra, nước ép trái cây đóng chai thường chứa thêm đường tinh luyện và chất bảo quản, càng làm đường huyết khó kiểm soát. Để an toàn, mẹ nên chọn các loại trái cây có GI thấp đến trung bình như táo, bưởi, cam, dâu tây hoặc việt quất, đồng thời ăn trực tiếp thay vì uống nước ép để giữ lại nhiều chất xơ hỗ trợ ổn định đường huyết.
4. Thực phẩm chế biến sẵn
Các loại thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói, đồ hộp hay mì ăn liền thường chứa nhiều muối, chất béo bão hòa và phụ gia. Nếu tiêu thụ thường xuyên, chúng không chỉ khiến đường huyết khó kiểm soát, mà còn làm tăng nguy cơ cao huyết áp, rối loạn mỡ máu và ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch. Thay vì sử dụng các sản phẩm đóng gói sẵn, mẹ bầu nên ưu tiên thực phẩm tươi sống, chế biến tại nhà để vừa đảm bảo an toàn dinh dưỡng, vừa giúp kiểm soát tiểu đường thai kỳ hiệu quả.
Tìm hiểu thêm:
- Tiểu Đường Thai Kỳ Uống Nước Dừa Được Không? Lời Khuyên Từ Chuyên Gia
- Tiểu Đường Thai Kỳ Uống Nước Cam Được Không? Lời Khuyên Từ Chuyên Gia
Nguyên tắc xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường thai kỳ
Việc nắm rõ tiểu đường thai kỳ nên ăn gì và cần kiêng gì là chưa đủ. Để kiểm soát đường huyết hiệu quả, mẹ bầu cần áp dụng thêm những nguyên tắc dinh dưỡng khoa học trong quá trình xây dựng thực đơn hàng ngày. Những nguyên tắc này không chỉ giúp duy trì mức đường huyết ổn định, mà còn đảm bảo thai nhi phát triển khỏe mạnh và an toàn.
1. Chia nhỏ bữa ăn trong ngày
Thay vì ăn 3 bữa chính, mẹ nên chia thành 5 - 6 bữa nhỏ (3 bữa chính và 2 - 3 bữa phụ) để hạn chế tình trạng tăng đường huyết sau ăn. Cách này cũng giúp cơ thể hấp thu dinh dưỡng đều đặn và giảm cảm giác đói quá mức.
2. Ăn đúng giờ và đủ chất
Việc duy trì thói quen ăn uống đúng giờ giúp đường huyết ổn định, tránh dao động thất thường. Trong mỗi bữa ăn, cần đảm bảo cân đối giữa tinh bột, đạm, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất.
Mẹ cần ăn đúng giờ và đủ chất để đường huyết được kiểm soát ổn định
3. Ưu tiên thực phẩm giàu chất xơ
Chất xơ có vai trò làm chậm quá trình hấp thu đường, hỗ trợ kiểm soát đường huyết hiệu quả. Bạn nên bổ sung nhiều rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và trái cây ít đường.
4. Uống đủ nước mỗi ngày
Mẹ nên uống đủ 1,5 - 2 lít nước lọc mỗi ngày để duy trì quá trình trao đổi chất, hỗ trợ đào thải độc tố và giúp ổn định lượng đường trong máu. Tuy nhiên, bạn cần tránh các loại nước ngọt có gas, nước ép đóng chai hay đồ uống nhiều đường vì chúng dễ khiến glucose trong máu tăng cao đột ngột.
5. Kết hợp vận động nhẹ nhàng
Bên cạnh chế độ ăn uống hợp lý, việc duy trì vận động nhẹ nhàng giúp cơ thể sử dụng năng lượng hiệu quả hơn và ổn định đường huyết tốt hơn. Những hoạt động phù hợp cho mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ có thể là đi bộ, yoga bầu hoặc bơi lội nhẹ. Mỗi ngày, bạn chỉ cần dành khoảng 20 - 30 phút tập luyện, kết hợp nghỉ ngơi hợp lý là đã mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu bất kỳ chương trình tập luyện nào để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
6. Theo dõi chỉ số đường huyết
Ngoài chế độ ăn uống và vận động hợp lý, mẹ bầu cần thường xuyên theo dõi chỉ số đường huyết để biết cơ thể đang phản ứng như thế nào với thực đơn hàng ngày. Việc đo và ghi chép kết quả giúp bác sĩ dễ dàng đánh giá tình trạng, điều chỉnh chế độ ăn hoặc chỉ định điều trị kịp thời khi cần thiết. Chủ động theo dõi đường huyết không chỉ mang lại sự yên tâm cho mẹ, mà còn góp phần đảm bảo thai kỳ diễn ra an toàn cho cả mẹ và bé.
Kết luận
Hiểu rõ tiểu đường thai kỳ nên ăn gì và kiêng gì là điều quan trọng đối với mẹ bầu. Một chế độ ăn khoa học với tinh bột phức hợp, protein lành mạnh, rau xanh, trái cây ít đường, chất béo tốt và sữa ít béo sẽ giúp mẹ duy trì sức khỏe, đồng thời tạo điều kiện cho thai nhi phát triển toàn diện. Song song với đó, bạn cần hạn chế đồ ngọt, thức ăn nhanh, trái cây nhiều đường và thực phẩm chế biến sẵn để tránh biến chứng. Kết hợp ăn uống hợp lý với vận động nhẹ nhàng và theo dõi đường huyết đều đặn, mẹ bầu hoàn toàn có thể giữ một thai kỳ an toàn, khỏe mạnh cho cả mẹ và bé.
Nếu bạn đang băn khoăn về chế độ dinh dưỡng khi bị tiểu đường thai kỳ hoặc cần được xây dựng thực đơn cá nhân hóa, hãy đến Bệnh viện Đại học Phenikaa. Tại đây, mẹ sẽ được đội ngũ bác sĩ Sản khoa và dinh dưỡng giàu kinh nghiệm trực tiếp thăm khám, tư vấn chi tiết và theo dõi sát sao trong suốt thai kỳ. Bạn hãy liên hệ ngay hotline 1900 886648 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa.
