“Tiểu đường thai kỳ có ảnh hưởng đến em bé không” là thắc mắc chung của rất nhiều mẹ bầu khi được chẩn đoán mắc bệnh. Trên thực tế, nếu không được kiểm soát kịp thời, tình trạng này có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe và sự phát triển của thai nhi. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ hiểu rõ hơn để chủ động bảo vệ con trong suốt thai kỳ.
Tiểu đường thai kỳ có ảnh hưởng đến em bé không?
Câu trả lời là có. Khi đường huyết của mẹ không được kiểm soát, lượng đường dư thừa sẽ truyền qua nhau thai, khiến thai nhi cũng bị ảnh hưởng. Điều này có thể dẫn đến nhiều hệ lụy, từ những biến chứng trong giai đoạn bào thai đến nguy cơ sức khỏe lâu dài khi trẻ lớn lên. Dưới đây là những tác động thường gặp nhất mà mẹ bầu cần lưu ý:
1. Tăng nguy cơ thai to (Macrosomia)
Thai sinh đủ tháng có cân nặng trên 4000g được gọi là thai to. Đây là một trong những nguy cơ điển hình ở thai nhi khi mẹ mắc tiểu đường thai kỳ. Theo đó, lượng đường trong máu mẹ quá cao khiến tuyến tụy của bé phải tiết nhiều insulin để xử lý, từ đó làm cơ thể tích lũy mỡ nhiều hơn và dẫn đến tình trạng thai to gây khó khăn cho quá trình sinh thường, tăng tỷ lệ mổ đẻ, cắt rộng hoặc rách tầng sinh môn, ngạt sơ sinh...
2. Sinh non hoặc sảy thai
Tỷ lệ sinh non ở nhóm mắc tiểu đường thai kỳ lên đến 26%, trong khi ở quần thể bình thường chỉ khoảng 9,7%. Nguyên nhân do nhiễm khuẩn tiết niệu, đa ối, tiền sản giật, tăng huyết áp tăng nguy cơ sảy thai trong những tháng đầu hoặc sinh non trước 37 tuần. Sinh non là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ sơ sinh. Trẻ sinh non thường có cân nặng thấp, sức đề kháng yếu và dễ gặp các vấn đề về hô hấp, tiêu hóa, cần được chăm sóc đặc biệt sau sinh.
Thai nhi có thể sinh non nếu tiểu đường thai kỳ không được kiểm soát tốt
3. Thai chết lưu
Đây là biến chứng nặng nề nhất mà mẹ bầu có thể phải đối diện. Đường huyết cao mạn tính gây tổn thương mạch máu và nhau thai, làm giảm cung cấp oxy và dưỡng chất cho thai nhi. Bên cạnh đó, tình trạng biến động đường huyết lớn và đột ngột sau mỗi bữa ăn và sau dùng thuốc khiến cho thai nhi không kịp thích nghi, dễ gây hạ đường huyết mạnh và nặng nề. Hậu quả là thai có thể ngừng phát triển và dẫn đến tình trạng chết lưu trong tử cung, đặc biệt ở giai đoạn cuối thai kỳ nếu không được phát hiện kịp thời.
4. Hạ đường huyết sơ sinh
Sau khi chào đời, trẻ sơ sinh của mẹ mắc tiểu đường thai kỳ thường đối diện nguy cơ hạ đường huyết. Nồng độ glucose trong máu mẹ thường tăng cao vào 3 tháng cuối thai kỳ, đặc biệt khi chuyển dạ. Khi đó, glucose máu của bé cũng tăng theo. Điều này kích thích tuyến tụy của bé sản xuất nhiều insulin hơn. Sau sinh, nguồn glucose máu từ mẹ cung cấp cho thai ngừng đột ngột, insulin trong máu con vẫn cao, làm cho các mô bắt giữ glucose nhiều hơn, gan trẻ sơ sinh chưa sản xuất đủ glucose, gây hạ đường máu. Thời gian hạ đường máu kéo dài 24-72 giờ sau khi sinh. Cần theo dõi glucose máu cho trẻ sơ sinh trong 3 ngày đầu sau đẻ. Trẻ có thể bị run rẩy, tím tái, thậm chí co giật nếu không được can thiệp sớm.
5. Hội chứng suy hô hấp cấp chu sinh
Một biến chứng khác thường gặp là hội chứng suy hô hấp cấp. Tình trạng tăng đường máu vào giai đoạn 3 tháng giữa và cuối thai kỳ ngăn cản quá trình hoàn thiện phổi thai nhi và một số cơ quan đặc biệt gây xẹp phế nang, suy hô hấp, bệnh màng trong của trẻ sơ sinh.. Điều này khiến trẻ dễ thở nhanh, khó thở hoặc cần hỗ trợ thở máy sau khi chào đời.
6. Nguy cơ lâu dài khi trẻ lớn lên
Ảnh hưởng của tiểu đường thai kỳ không chỉ dừng lại ở giai đoạn sơ sinh mà còn kéo dài đến khi trẻ trưởng thành. Nhiều nghiên cứu cho thấy con của mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ có nguy cơ cao bị thừa cân, béo phì, rối loạn dung nạp glucose và tiểu đường type 2 trong tương lai. Điều này đòi hỏi gia đình cần chú ý đến chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh cho trẻ từ sớm.
7. Hạ canxi máu sơ sinh
Hạ canxi máu sơ sinh được xác định khi nồng độ canxi máu dưới 8,8 mg% ở trẻ sinh đủ tháng (ở trẻ sinh non là dưới 7mg%), hoặc nồng độ canxi ion hóa dưới 3mg% (0,75mmol/l).
Khi đường máu của mẹ tăng cao, ion Mg (magnesium) mất qua nước tiểu làm nồng độ Mg máu mẹ bị giảm, do đó nồng độ Mg máu con giảm, dẫn đến ức chế sự bài tiết hormon PTH của tuyến cận giáp thai nhi, gây hạ canxi máu. Trẻ sinh ra từ mẹ tiểu đường thường có tình trạng suy chức năng cận giáp kéo dài, đáp ứng tăng hormon PTH trong trường hợp hạ canxi máu rất kém. Các trẻ này thường có hiện tượng hồng cầu bị phá hủy nhiều hơn bình thường, làm tăng nồng độ phospho máu, do đó gây giảm canxi máu. Hạ canxi máu thường xảy ra vào 24 – 72 giờ sau sinh, nồng độ canxi máu thường thấp nhất vào cuối ngày đầu tiên (24 – 26 giờ) và nhìn chung không có triệu chứng lâm sàng. Tuy nhiên một số trẻ có thể có triệu chứng thần kinh cơ như run, tăng kích thích, tăng trương lực cơ, hoặc co giật.
Để phòng ngừa hạ canxi máu ở trẻ sơ sinh, trong thời gian mang thai người mẹ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, ăn thực phẩm chứa canxi như sữa, tôm, cá, cua,… Sau khi sinh, mẹ vẫn phải ăn uống đầy đủ chất, không ăn kiêng nhất là cua, tôm, cá và các thực phẩm khác có nhiều canxi; cho trẻ bú càng sớm càng tốt ngay sau sinh, bú hoàn toàn bằng sữa mẹ trong vòng 6 tháng đầu, bú kéo dài đến khi trẻ 2 tuổi, cho trẻ tiếp xúc với ánh nắng mặt trời để tránh nguy cơ thiếu vitamin D gây giảm hấp thu canxi và hạ canxi máu.
8. Đa hồng cầu
Đa hồng cầu ở trẻ sơ sinh được chẩn đoán khi hematocrit vượt quá 70% vào 2 giờ, hoặc quá 68% vào 6 giờ, hoặc quá 65% vào 12 – 18 giờ sau sinh. Tỷ lệ đa hồng cầu gặp từ 12 - 40% trong số các trẻ có mẹ bị ĐTĐ tuỳ theo các nghiên cứu. Trẻ sơ sinh của bà mẹ ĐTĐTK có tỷ lệ đa hồng cầu trong ngày đầu sau sinh khoảng 5%. Đa hồng cầu nếu không được chăm sóc cẩn thận sẽ gây cô đặc máu dẫn tới tím, nhược cơ hô hấp, hạ glucose máu, hoại tử ruột và tắc tĩnh mạch.
Nguyên nhân đa hồng cầu là do thai thiếu oxy trong tử cung làm tăng sản xuất erythropoietin. Triệu chứng lâm sàng đa hồng cầu ở trẻ sơ sinh có thể đơn độc hoặc phối hợp nhiều triệu chứng, như tím đỏ, thở nhanh, nhịp tim nhanh, tim to, trẻ kích thích. Tuy nhiên, nhiều trẻ không có triệu chứng lâm sàng.
Cần điều trị và theo dõi đa hồng cầu ở trẻ sơ sinh nhằm phòng ngừa hội chứng cô đặc máu ở trẻ em, dễ dẫn đến nguy cơ thiếu máu và nhồi máu các tổ chức. Điều trị đa hồng cầu khi trẻ có triệu chứng hoặc khi hematocrit > 70%, truyền dịch cho trẻ, sử dụng dung dịch muối hoặc albumin 5%, nên bắt đầu truyền sớm để tránh các biến chứng.
9. Tăng bilirubin máu
Tăng bilirubin máu sơ sinh được chẩn đoán khi nồng độ bilirubin toàn phần trong máu > 12mg/ dl (205mmol/l). Nguyên nhân chủ yếu gây tăng bilirubin máu ở trẻ có mẹ đái tháo đường thai kỳ là đa hồng cầu và đẻ non. Triệu chứng lâm sàng chỉ yếu là vàng da. Để biết chính xác cần xét nghiệm bilirubin máu cho trẻ.
Trẻ sinh ra nên cho trẻ bú sớm và điều trị kịp thời các rối loạn chuyển hóa (hạ đường máu, đa hồng cầu, giảm oxy) và chiếu đèn hoặc thay máu khi có chỉ định. Tuy nhiên, nếu chẩn đoán và điều trị kịp thời cho mẹ bị đái tháo đường thai kỳ không những giảm được các biến chứng cho mẹ mà còn có thể giảm biến chứng cho trẻ sơ sinh, giảm tỷ lệ tử vong và bệnh lý chu sinh.
Tìm hiểu thêm:
- Tiểu Đường Thai Kỳ Uống Nước Cam Được Không? Lời Khuyên Từ Chuyên Gia
- Tiểu Đường Thai Kỳ Uống Nước Dừa Được Không? Lời Khuyên Từ Chuyên Gia
Làm thế nào để giảm ảnh hưởng của tiểu đường thai kỳ đến em bé?
Ngoài việc nắm rõ tiểu đường thai kỳ có ảnh hưởng đến em bé không, mẹ bầu cũng cần quan tâm đến những giải pháp thiết thực giúp hạn chế rủi ro. Việc điều chỉnh chế độ ăn uống, duy trì vận động hợp lý và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ sẽ góp phần quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.
1. Duy trì chế độ ăn uống khoa học
Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát đường huyết khi mang thai. Một chế độ ăn cân bằng không chỉ giúp mẹ giữ mức đường huyết ổn định mà còn đảm bảo thai nhi được cung cấp đầy đủ dưỡng chất để phát triển khỏe mạnh. Mẹ bầu tiểu đường thai kỳ cần lưu ý những điều sau:
- Chia nhỏ bữa ăn: Thay vì ăn 3 bữa chính nhiều năng lượng, mẹ nên ăn 5 - 6 bữa nhỏ trong ngày để hạn chế tăng đường huyết đột ngột.
- Ưu tiên thực phẩm nhiều chất xơ: Rau xanh, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt giúp làm chậm hấp thu đường và duy trì năng lượng ổn định.
- Lựa chọn nguồn đạm lành mạnh: Thịt nạc, cá, trứng, sữa không đường, đậu phụ vừa bổ sung dinh dưỡng, vừa không làm tăng đường huyết nhanh.
- Hạn chế tinh bột tinh chế và đường đơn: Tránh cơm trắng, bánh ngọt, nước ngọt có gas, nước trái cây đóng hộp vì dễ gây tăng đường huyết sau ăn.
- Uống đủ nước: Giúp cơ thể chuyển hóa tốt hơn và hạn chế cảm giác thèm ngọt.
Duy trì chế độ ăn khoa học, lành mạnh giúp kiểm soát chỉ số đường huyết ổn định
2. Vận động nhẹ nhàng mỗi ngày
Bên cạnh chế độ ăn uống, vận động cũng là yếu tố quan trọng giúp mẹ bầu kiểm soát đường huyết hiệu quả hơn. Các hoạt động thể chất vừa sức không chỉ hỗ trợ ổn định mức đường trong máu, mà còn giúp cải thiện tuần hoàn, giảm căng thẳng và tăng cường sức khỏe cho cả mẹ và bé. Một số gợi ý an toàn cho mẹ tiểu đường thai kỳ gồm:
- Đi bộ nhẹ nhàng: Khoảng 20 - 30 phút mỗi ngày sau bữa ăn giúp cơ thể sử dụng glucose hiệu quả hơn.
- Yoga cho bà bầu: Hỗ trợ kéo giãn cơ, giảm căng thẳng và ổn định huyết áp, phù hợp ở nhiều giai đoạn thai kỳ.
- Bơi lội nhẹ nhàng: Giúp giảm áp lực lên khớp, tăng cường sức bền và hỗ trợ kiểm soát cân nặng.
- Tập các động tác thở sâu và thư giãn: Giúp ổn định tinh thần, cải thiện giấc ngủ và giảm lo lắng.
*Lưu ý, để bảo đảm an toàn, mẹ bầu nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu hoặc thay đổi thói quen vận động. Tránh các bài tập cường độ cao, có nguy cơ té ngã hoặc gây áp lực lớn lên vùng bụng.
3. Theo dõi chỉ số đường huyết thường xuyên
Đo và theo dõi chỉ số đường huyết là bước quan trọng để đánh giá hiệu quả của chế độ ăn uống và vận động, đồng thời phát hiện sớm những bất thường cần can thiệp. Việc theo dõi giúp mẹ bầu biết được cơ thể phản ứng thế nào với từng loại thực phẩm, mức vận động hay thuốc điều trị.
- Kiểm tra đường huyết tại nhà: Mẹ có thể dùng máy đo đường huyết cá nhân theo hướng dẫn. Nên đo vào buổi sáng khi vừa thức dậy, trước bữa ăn và 1 - 2 giờ sau ăn để so sánh mức biến động.
- Xét nghiệm định kỳ tại cơ sở y tế: Thực hiện theo chỉ định bác sĩ nhằm đánh giá toàn diện và điều chỉnh phác đồ điều trị khi cần.
- Theo dõi và ghi chép lại kết quả: Ghi nhật ký đường huyết hằng ngày sẽ giúp bác sĩ có dữ liệu rõ ràng để đưa ra lời khuyên chính xác.
*Lưu ý, nếu chỉ số đường huyết liên tục vượt ngưỡng khuyến cáo hoặc có biểu hiện bất thường (mệt mỏi, khát nước nhiều, đi tiểu nhiều lần), mẹ cần đi khám ngay để tránh biến chứng cho cả mẹ và thai nhi.
Mẹ cần theo dõi chỉ số đường huyết thường xuyên
4. Tuân thủ phác đồ điều trị
Trong nhiều trường hợp, chỉ điều chỉnh chế độ ăn và vận động là chưa đủ để kiểm soát đường huyết. Khi đó, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng insulin hoặc các biện pháp hỗ trợ khác. Việc tuân thủ đúng hướng dẫn điều trị đóng vai trò quyết định đến sự an toàn của cả mẹ và em bé. Mẹ bầu lưu ý:
- Không tự ý dùng hoặc ngưng thuốc: Mẹ bầu tuyệt đối không nên tự ý tăng, giảm liều hoặc bỏ thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
- Khám thai định kỳ: Giúp theo dõi sự phát triển của thai, kịp thời phát hiện các biến chứng như thai to, đa ối hay tiền sản giật.
- Siêu âm và xét nghiệm bổ sung: Được thực hiện để đánh giá sức khỏe thai nhi, từ đó điều chỉnh chế độ chăm sóc phù hợp.
- Phối hợp chặt chẽ với bác sĩ: Việc trao đổi thường xuyên giúp mẹ hiểu rõ tình trạng bệnh, cách theo dõi và xử trí khi có bất thường.
Khi nào mẹ bầu cần đi khám ngay?
Mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ cần thăm khám định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ. Tuy nhiên, ngoài những lần khám thường lệ, có một số dấu hiệu bất thường mà nếu xuất hiện, mẹ cần đến bệnh viện ngay để được xử trí kịp thời:
- Thai máy bất thường: Bé đạp yếu, ít hơn bình thường hoặc đột ngột ngừng cử động. Đây là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ suy thai hoặc thai ngừng phát triển.
- Đau bụng, ra máu âm đạo: Có thể là biểu hiện của dọa sảy thai hoặc dọa sinh non.
- Huyết áp tăng cao kèm phù nhiều, đau đầu, hoa mắt: Dấu hiệu điển hình của tiền sản giật, cần can thiệp y tế ngay.
- Đường huyết tăng cao liên tục: Dù đã tuân thủ chế độ ăn và vận động nhưng chỉ số đường huyết vẫn vượt ngưỡng khuyến cáo, kèm theo khát nước nhiều, đi tiểu nhiều lần.
- Các triệu chứng bất thường khác: Như mệt mỏi quá mức, khó thở, đau ngực… cũng không nên chủ quan.
Mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ nên đi khám theo đúng lịch hẹn của bác sĩ chuyên khoa
Kết luận
Như vậy, bài viết trên đây đã giúp giải đáp chi tiết thắc mắc tiểu đường thai kỳ có ảnh hưởng đến em bé không. Thực tế, nếu không được kiểm soát tốt, tình trạng này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi. Tuy nhiên, với sự theo dõi y tế chặt chẽ, chế độ dinh dưỡng hợp lý, vận động khoa học và tuân thủ phác đồ điều trị, mẹ bầu hoàn toàn có thể trải qua thai kỳ an toàn và đón con chào đời khỏe mạnh.
Để yên tâm hơn trong suốt quá trình mang thai, mẹ nên lựa chọn cơ sở y tế có chuyên khoa Sản - Nội tiết, đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và hệ thống theo dõi hiện đại. Tại Bệnh viện Đại học Phenikaa, mẹ bầu sẽ được đồng hành từ khâu tầm soát, quản lý đường huyết cho đến theo dõi sự phát triển của bé, giúp thai kỳ diễn ra thuận lợi và an toàn hơn. Mẹ hãy đặt lịch khám với chuyên gia qua hotline 1900 886648 để được tư vấn chế độ dinh dưỡng tốt nhất.
