Tiểu đường thai kỳ là tình trạng rối loạn dung nạp glucose xuất hiện trong quá trình mang thai. Đây không chỉ là vấn đề tạm thời, mà còn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mẹ và bé. Vậy tiểu đường thai kỳ có nguy hiểm không và đâu là những biến chứng cần cảnh báo? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất bệnh, nhận diện rủi ro và cách phòng ngừa hiệu quả.
Đối tượng có nguy cơ cao mắc tiểu đường thai kỳ
Bất kỳ phụ nữ nào khi mang thai cũng có thể mắc tiểu đường thai kỳ, tuy nhiên không phải ai cũng có nguy cơ giống nhau. Một số nhóm mẹ bầu được xếp vào diện nguy cơ cao, cần đặc biệt lưu ý trong suốt thai kỳ, bao gồm:
- Phụ nữ mang thai trên 35 tuổi.
- Người thừa cân, béo phì trước hoặc trong khi mang thai.
- Có tiền sử gia đình mắc bệnh đái tháo đường type 2.
- Đã từng sinh con cân nặng trên 4,1kg.
- Thai kỳ trước từng bị tiểu đường thai kỳ.
- Người mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) hoặc rối loạn nội tiết.
- Mẹ bầu ít vận động, chế độ ăn giàu tinh bột tinh chế và đường.
- Mẹ bầu mắc các bệnh lý nền khác như huyết áp cao, bệnh tim mạch cũng cần được theo dõi chặt chẽ hơn.
Do vậy, việc nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ này giúp mẹ bầu chủ động tầm soát, điều chỉnh lối sống và thăm khám định kỳ để hạn chế biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ, bé.
Mẹ bầu ít vận động có nguy cơ cao mắc tiểu đường thai kỳ
Bị tiểu đường thai kỳ có nguy hiểm không?
Tiểu đường thai kỳ là một vấn đề nguy hiểm có thể gây nhiều biến chứng, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi. Nếu đường huyết không được kiểm soát, bạn có thể đối mặt với tiền sản giật, băng huyết sau sinh, nguy cơ sinh mổ cao và thậm chí phát triển thành tiểu đường type 2 về sau. Với thai nhi, bệnh lý này có thể gây thai to bất thường, sinh non, hạ đường huyết sơ sinh, suy hô hấp hoặc thậm chí thai lưu. Cụ thể như sau:
1. Nguy hiểm đối với mẹ bầu
Bệnh lý này nếu không được kiểm soát sẽ làm tăng gánh nặng cho cơ thể mẹ và dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:
1.1 Tiền sản giật và tăng huyết áp thai kỳ
Đây là một trong những biến chứng điển hình và nguy hiểm ở mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ. Khi đường huyết tăng cao, hệ mạch máu bị ảnh hưởng, dẫn đến rối loạn huyết áp. Tiền sản giật có thể gây ra tình trạng phù, protein niệu, đau đầu, hoa mắt, thậm chí co giật, đe dọa tính mạng của cả mẹ và thai nhi. Nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, biến chứng này có thể gây sinh non hoặc thai lưu.
1.2 Nguy cơ băng huyết sau sinh
Đường huyết cao khiến cơ tử cung co hồi kém, làm tăng nguy cơ băng huyết sau sinh. Đây là biến chứng sản khoa nguy hiểm, có thể dẫn đến mất máu nhiều, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng nếu không được xử trí kịp thời.
1.3 Khả năng sinh mổ cao hơn
Ở phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ, thai thường phát triển to bất thường (macrosomia), gây khó khăn trong quá trình chuyển dạ. Điều này làm tăng khả năng phải sinh mổ để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé, đồng thời kéo theo nguy cơ biến chứng hậu phẫu như nhiễm trùng vết mổ hoặc chậm hồi phục.
Tiểu đường thai kỳ nếu không được kiểm soát tốt có thể làm tăng khả năng sinh mổ
1.4 Dễ tiến triển thành đái tháo đường type 2
Khoảng 20 - 50% phụ nữ từng bị tiểu đường thai kỳ có nguy cơ phát triển thành tiểu đường type 2 trong vòng 5 - 10 năm sau sinh. Nguyên nhân là do tình trạng kháng insulin có thể tiếp tục tồn tại hoặc tái phát nếu mẹ không điều chỉnh lối sống.
1.5 Nhiễm trùng sau sinh
Đường huyết cao làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến bạn dễ gặp phải các biến chứng nhiễm trùng như viêm tử cung, nhiễm trùng tiết niệu hoặc nhiễm trùng vết mổ sau sinh. Điều này không chỉ kéo dài thời gian hồi phục, mà còn ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của mẹ.
2. Nguy hiểm đối với thai nhi
Với thai nhi, tiểu đường thai kỳ tiềm ẩn nhiều rủi ro, có thể ảnh hưởng từ giai đoạn trong bụng mẹ đến sức khỏe lâu dài sau này:
2.1 Thai to bất thường (macrosomia)
Đường huyết cao ở mẹ khiến lượng glucose truyền sang thai nhiều hơn mức bình thường. Để xử lý, tuyến tụy của thai phải tăng tiết insulin, từ đó kích thích sự phát triển quá mức về cân nặng. Hậu quả là thai nhi dễ rơi vào tình trạng macrosomia (trên 4,1kg), gây khó khăn trong quá trình sinh thường, làm tăng nguy cơ kẹt vai, sang chấn xương hoặc tổn thương thần kinh. Với những trường hợp này, bác sĩ thường phải chỉ định sinh mổ để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
2.2 Hạ đường huyết sơ sinh
Khi mẹ mắc bệnh này trong thai kỳ, lượng đường huyết cao liên tục truyền sang bé. Để thích nghi, tuyến tụy của bé phải tăng cường sản xuất insulin. Sau khi sinh ra, nguồn glucose từ mẹ bị cắt đột ngột. Nhưng insulin vẫn tiết nhiều, khiến bé dễ bị hạ đường huyết.
Tình trạng này có thể biểu hiện bằng run rẩy, tím tái, co giật hoặc bỏ bú. Nếu không phát hiện và xử trí kịp thời, hạ đường huyết sơ sinh có thể để lại di chứng thần kinh hoặc đe dọa tính mạng của trẻ. Vì vậy, những bé có mẹ mắc tiểu đường thai kỳ cần được theo dõi sát sao ngay sau sinh.
Tiểu đường thai kỳ có thể gây hạ đường huyết sơ sinh nếu không được kiểm soát tốt
2.3 Suy hô hấp và vàng da sơ sinh
Khi bạn mắc tiểu đường thai kỳ, nồng độ insulin cao trong thai nhi có thể làm chậm quá trình trưởng thành của phổi. Hậu quả là sau khi chào đời, bé dễ gặp hội chứng suy hô hấp, biểu hiện bằng khó thở, thở nhanh, tím tái, cần hỗ trợ y tế ngay lập tức.
Ngoài ra, rối loạn chuyển hóa do đường huyết cao ở mẹ cũng làm tăng nguy cơ vàng da sơ sinh. Phần lớn trường hợp vàng da nhẹ có thể tự hết, nhưng nếu kéo dài và mức bilirubin quá cao, trẻ có thể bị ảnh hưởng đến hệ thần kinh, thậm chí dẫn đến biến chứng bại não.
2.4 Nguy cơ thai lưu hoặc sinh non
Đường huyết cao kéo dài ở mẹ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường trong tử cung, làm rối loạn tuần hoàn nhau thai. Hậu quả là thai nhi không được cung cấp đầy đủ oxy và dưỡng chất, dẫn đến nguy cơ thai lưu ngay cả ở những giai đoạn muộn của thai kỳ.
Bên cạnh đó, bệnh lý này còn làm tăng nguy cơ sinh non (trước 37 tuần). Trẻ sinh non dễ gặp nhiều vấn đề về hô hấp, tiêu hóa, cân nặng thấp và sức đề kháng kém. Đây là một trong những biến chứng nghiêm trọng nhất, đòi hỏi mẹ bầu cần được theo dõi chặt chẽ trong suốt thai kỳ để kịp thời xử trí.
2.5 Ảnh hưởng đến sức khỏe tương lai
Không chỉ dừng lại ở giai đoạn sơ sinh, trẻ có mẹ mắc tiểu đường thai kỳ còn đối mặt với những nguy cơ kéo dài đến tuổi trưởng thành. Các nghiên cứu cho thấy nhóm trẻ này dễ mắc béo phì, rối loạn chuyển hóa và tiểu đường type 2 hơn so với trẻ bình thường.
Bên cạnh đó, việc phơi nhiễm với môi trường đường huyết cao trong thai kỳ có thể làm thay đổi quá trình phát triển thần kinh và tim mạch của trẻ. Điều này làm tăng nguy cơ gặp các bệnh lý mạn tính khi trưởng thành, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống lâu dài.
Dấu hiệu cảnh báo tiểu đường thai kỳ
Bên cạnh việc hiểu rõ tiểu đường thai kỳ có nguy hiểm không, bạn cũng cần chú ý đến những dấu hiệu cảnh báo sớm. Thực tế, bệnh thường diễn tiến âm thầm, hầu như không có triệu chứng điển hình nên nhiều phụ nữ chỉ phát hiện khi làm xét nghiệm đường huyết định kỳ. Tuy vậy, một số biểu hiện sau có thể gợi ý nguy cơ mắc bệnh:
- Khát nước nhiều hơn bình thường, tiểu nhiều lần, nhất là về đêm.
- Cảm giác mệt mỏi, uể oải, dễ kiệt sức ngay cả khi nghỉ ngơi.
- Buồn nôn, đôi khi nôn ói, dễ nhầm lẫn với ốm nghén thông thường.
Ngoài những triệu chứng điển hình kể trên, ở một số mẹ bầu, tiểu đường thai kỳ còn có thể biểu hiện bằng việc sụt cân bất thường, thị lực mờ thoáng qua, hay bị hoa mắt chóng mặt. Một số người còn dễ mắc nhiễm trùng tiết niệu hoặc nấm âm đạo tái phát nhiều lần trong suốt thai kỳ.
Những dấu hiệu này tuy không đặc hiệu, nhưng nếu xuất hiện thường xuyên hoặc kéo dài, bạn tuyệt đối không nên chủ quan mà cần đi thăm khám để được tầm soát và xử trí kịp thời.
Khi nào mẹ bầu cần đi khám ngay?
Nhiều mẹ bầu hiện nay, đặc biệt là những mẹ mang thai lần đầu, thường chủ quan cho rằng chỉ cần chú ý ăn uống và nghỉ ngơi là đủ, không cần kiểm tra đường huyết thường xuyên. Thực tế, tiểu đường thai kỳ có thể diễn tiến âm thầm và chỉ biểu hiện khi biến chứng đã xảy ra. Vì vậy, bạn cần đi khám ngay trong những trường hợp sau:
- Thuộc nhóm đối tượng nguy cơ cao: Mang thai trên 35 tuổi, thừa cân béo phì, có tiền sử gia đình mắc đái tháo đường, từng bị tiểu đường thai kỳ trước đó hoặc có bệnh nền như tim mạch, cao huyết áp.
- Xuất hiện những triệu chứng bất thường như khát nước nhiều, tiểu nhiều lần trong ngày, mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân, buồn nôn nhiều.
- Bác sĩ Sản khoa khuyến cáo thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose trong khoảng 24 - 28 tuần thai, đây là “thời điểm vàng” để tầm soát tiểu đường thai kỳ.
Khám và xét nghiệm định kỳ giúp phát hiện sớm tình trạng rối loạn đường huyết, từ đó bác sĩ có thể đưa ra phác đồ theo dõi và điều trị kịp thời, bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.
Mẹ bầu cần đến thăm khám bác sĩ ngay nếu có các dấu hiệu bất thường
***Bạn thuộc nhóm nguy cơ cao? Hãy đặt lịch tầm soát tiểu đường thai kỳ tại Bệnh viện Đại học Phenikaa, hotline: 1900 886648 để được tư vấn với chuyên gia hàng đầu
Cách kiểm soát và phòng ngừa biến chứng
Để kiểm soát tiểu đường thai kỳ cũng như phòng ngừa biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé, bạn cần tuân thủ các biện pháp sau:
1. Chế độ dinh dưỡng khoa học
Một chế độ dinh dưỡng cân bằng đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát đường huyết khi mang thai. Bạn nên:
- Tăng cường rau xanh, trái cây ít đường và các loại ngũ cốc nguyên hạt để bổ sung chất xơ, giúp ổn định đường huyết.
- Ăn đủ đạm từ thịt nạc, cá, trứng, sữa ít béo và các loại đậu để duy trì năng lượng và hỗ trợ sự phát triển của thai nhi.
- Hạn chế tối đa đồ ngọt, nước ngọt có gas, bánh kẹo và tinh bột tinh chế như cơm trắng, bún, bánh mì trắng vì dễ làm đường huyết tăng nhanh.
- Chia nhỏ khẩu phần ăn thành 5 - 6 bữa/ngày, tránh ăn quá nhiều trong một bữa để giảm nguy cơ tăng đường huyết đột ngột.
Việc xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp mẹ kiểm soát tốt tiểu đường thai kỳ mà còn tạo nền tảng cho thai nhi phát triển khỏe mạnh.
Mẹ bầu mắc tiểu đường thai kỳ nên ăn uống lành mạnh theo tư vấn của bác sĩ chuyên khoa
2. Duy trì vận động hợp lý
Bên cạnh chế độ ăn uống khoa học, duy trì vận động hợp lý là cách đơn giản nhưng hiệu quả để giúp bạn kiểm soát tiểu đường thai kỳ. Hoạt động thể chất đều đặn giúp cơ thể sử dụng đường làm năng lượng, từ đó hạ và ổn định đường huyết tự nhiên hơn.
- Bạn có thể chọn các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội hoặc các bài tập thở thư giãn.
- Mỗi ngày nên duy trì vận động từ 20 - 30 phút, 5 ngày/tuần, tùy vào sức khỏe và chỉ dẫn của bác sĩ.
- Bạn nên tránh những môn thể thao quá nặng hoặc có nguy cơ va chạm, té ngã như chạy nhanh, nhảy, chơi bóng.
Mẹ bầu có thể tham khảo các bài tập Yoga nhẹ nhàng để duy trì sức khỏe
3. Điều trị insulin khi cần thiết
Trong nhiều trường hợp, dù đã điều chỉnh chế độ ăn uống và vận động hợp lý, đường huyết của mẹ bầu vẫn không đạt mức an toàn. Khi đó, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm insulin - phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho tiểu đường thai kỳ. Insulin giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả mà không gây hại cho thai nhi, khác với một số thuốc hạ đường huyết đường uống thường bị hạn chế dùng trong thai kỳ. Về liều lượng và cách tiêm sẽ được bác sĩ sản khoa và bác sĩ nội tiết phối hợp chỉ định, dựa trên kết quả xét nghiệm và tình trạng sức khỏe cụ thể của từng mẹ bầu.
Trong quá trình sử dụng insulin, bạn cần tuân thủ tuyệt đối phác đồ điều trị:
- Tiêm đúng liều, đúng thời gian theo chỉ dẫn.
- Theo dõi đường huyết thường xuyên tại nhà hoặc theo lịch hẹn của bác sĩ.
- Kết hợp với chế độ ăn uống khoa học và vận động phù hợp để tối ưu hiệu quả.
- Tái khám định kỳ để điều chỉnh liều insulin nếu cần, đồng thời theo dõi sự phát triển của thai nhi.
4. Thăm khám định kỳ
Thăm khám định kỳ là yếu tố then chốt giúp phát hiện sớm, kiểm soát hiệu quả và phòng ngừa biến chứng của tiểu đường thai kỳ. Việc theo dõi sức khỏe thường xuyên không chỉ giúp kiểm soát đường huyết mà còn đảm bảo thai nhi phát triển an toàn.
- Xét nghiệm đường huyết định kỳ: Bạn cần kiểm tra đường huyết lúc đói, sau ăn hoặc nghiệm pháp dung nạp glucose theo lịch hẹn của bác sĩ.
- Theo dõi sự phát triển của thai nhi: Siêu âm thai, đo tim thai và đánh giá cân nặng thai giúp phát hiện sớm tình trạng thai to bất thường hoặc chậm phát triển trong tử cung.
- Khám kết hợp chuyên khoa: Bác sĩ sản khoa có thể phối hợp với bác sĩ nội tiết để đưa ra phác đồ theo dõi toàn diện, nhất là với những mẹ có nguy cơ cao hoặc đã được chỉ định tiêm insulin.
- Tái khám sau sinh: Ngay cả sau khi sinh, mẹ bầu từng bị tiểu đường thai kỳ vẫn cần kiểm tra lại đường huyết để phát hiện nguy cơ tiến triển thành đái tháo đường type 2.
Duy trì thăm khám đều đặn giúp bác sĩ kịp thời điều chỉnh chế độ ăn, luyện tập hoặc thuốc điều trị, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ.
Thăm khám định kỳ để được bác sĩ tư vấn là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe của mẹ bầu và thai nhi
Kết luận
Qua những phân tích trên, có thể khẳng định rằng tiểu đường thai kỳ có nguy hiểm không thì câu trả lời chắc chắn là có. Bệnh không chỉ gây ra các biến chứng nghiêm trọng cho mẹ như tiền sản giật, băng huyết, nguy cơ phải sinh mổ, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi với tình trạng thai to, sinh non, hạ đường huyết sơ sinh hay thậm chí thai lưu.
Tuy nhiên, mẹ bầu hoàn toàn có thể kiểm soát tốt bệnh lý này nếu được tầm soát sớm, duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học, vận động hợp lý, thăm khám định kỳ và tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ. Chủ động phòng ngừa và theo dõi sát sao chính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé trong suốt thai kỳ cũng như sau sinh.
Nếu mẹ bầu đang băn khoăn về tình trạng tiểu đường thai kỳ có nguy hiểm không hoặc cần được theo dõi chuyên sâu, hãy đến Bệnh viện Đại học Phenikaa. Tại đây, mẹ sẽ được thăm khám bởi đội ngũ bác sĩ Sản khoa giàu kinh nghiệm, được hỗ trợ bởi hệ thống xét nghiệm - chẩn đoán hiện đại. Quy trình theo dõi thai kỳ toàn diện cùng dịch vụ chăm sóc tận tâm sẽ giúp bạn an tâm hơn trong hành trình làm mẹ. Bạn hãy liên hệ ngay hotline 1900 886648 để được tư vấn chi tiết về chế độ dinh dưỡng và đặt lịch thăm khám với chuyên gia!
