Vẹo xương sống tự phát là tình trạng cột sống bị cong vẹo mà không rõ nguyên nhân cụ thể, thường xuất hiện ở thanh thiếu niên trong giai đoạn dậy thì. Đây là một vấn đề sức khỏe ngày càng phổ biến, với khả năng tiến triển theo thời gian nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu rõ về vẹo cột sống tự phát, từ các triệu chứng đến phương pháp điều trị, là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe cột sống và duy trì chất lượng cuộc sống.
Vẹo xương sống tự phát là gì?
Vẹo cột sống tự phát là tình trạng cột sống bị cong lệch sang một bên, bên phải hoặc bên trái, thay vì thẳng khi nhìn từ phía trước hoặc sau. Theo y khoa, vẹo cột sống được xác định khi góc Cobb vượt quá 10 độ. Tình trạng này ngày càng phổ biến, ảnh hưởng đến khoảng 5% dân số.
Vẹo cột sống tự phát là tình trạng xương sống bị cong lệch
Vẹo cột sống thường được phát hiện ở tuổi dậy thì ( khoảng 2 - 3% trẻ em), do đây là giai đoạn xương đang phát triển nhanh. Tình trạng này thường xuất hiện ở vùng ngực và thắt lưng. Tuy nhiên, nhiều trường hợp được phát hiện muộn do trẻ mặc quần áo rộng và sự thiếu chú ý từ cha mẹ.
Dấu hiệu nhận biết vẹo xương sống tự phát
Triệu chứng của vẹo cột sống tự phát có thể không rõ ràng khi độ cong ở mức nhẹ nhưng sẽ dễ nhận thấy khi mức độ cong nghiêm trọng hơn. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến :
- Chênh lệch vai: Một bên vai bị cong vẹo thường thấp hơn so với vai còn lại.
- Chênh lệch hông: Hông có sự khác biệt về độ cao, kèm theo các lằn xương sườn nổi rõ.
- Đường cong cột sống: Cột sống có đoạn cong bất thường, đặc biệt các đốt xương có thể nhô lên cao hoặc bị xoắn.
- Mất cân đối cơ thể: Nếu mức độ vẹo xương tự phát bị nặng, cơ thể có thể nghiêng sang một bên thấy rõ.
- Vẹo cột sống cổ: Phần cổ có thể bị kéo lệch về một phía.
Cột sống bị vẹo có thể nhận biết qua dấu hiệu vai hoặc hông bị lệch
Nguyên nhân chính của vẹo xương sống tự phát
Vẹo cột sống tự phát thường không có nguyên nhân rõ ràng, xuất hiện khi trẻ bắt đầu bước vào giai đoạn dậy thì. Tuy nhiên, một số nguyên nhân có thể góp phần vào sự phát triển của tình trạng này điển hình như:
- Yếu tố di truyền: Nghiên cứu cho thấy vẹo cột sống có thể di truyền trong gia đình. Mặc dù chưa xác định được gen cụ thể nào là nguyên nhân duy nhất gây bệnh, nhưng sự kết hợp của các yếu tố di truyền có thể góp phần gây ra triệu chứng này. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng yếu tố di truyền chiếm khoảng 1/3 nguyên nhân gây bệnh và các đột biến gen như CHD7 và MATN1 có liên quan đến một số trường hợp.
- Yếu tố nội tiết và sinh hóa: Sự mất cân bằng nội tiết tố hoặc các yếu tố sinh hóa có thể góp phần vào sự phát triển của vẹo cột sống.
- Tình trạng thần kinh cơ: Các bệnh lý thần kinh cơ như bại não hay loạn dưỡng cơ cũng có thể gây ra vẹo xương sống tự phát.
- Yếu tố thoái hóa: Ở người lớn, tình trạng này có thể phát triển do quá trình lão hóa và hao mòn cột sống. Những yếu tố như thoái hóa cột sống hoặc mang vác không đúng cách có thể làm tình trạng này trầm trọng hơn.
Thoái hóa cột sống hay ngồi không đúng tư thế là nguyên nhân gây vẹo cột sống
Đối tượng nguy cơ
Tỷ lệ bị vẹo xương sống tự phát ở bé trai và bé gái là tương đương, tuy nhiên đối với các bé gái thường có nguy cơ tiến triển nghiêm trọng và cần can thiệp điều trị gấp 10 lần so với trẻ trai. Dưới đây là một vài yếu tố làm tăng nguy cơ mắc vẹo xương cột sống tự phát:
- Tư thế sinh hoạt và ngồi học tập sai.
- Thường xuyên mang vác vật nặng,...
Những yếu tố này có thể làm tăng nguy cơ mắc vẹo cột sống hoặc khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn.
Các biến chứng nguy hiểm có thể gặp khi bị vẹo xương sống tự phát
Mặc dù vẹo xương sống tự phát không gây ảnh hưởng ngay lập tức đến sức khỏe nhưng về lâu dài, chúng có thể gây ra nhiều vấn đề về thể chất và tinh thần. Sự bất thường của cột sống sẽ làm gián đoạn sinh hoạt, công việc và gây căng thẳng tâm lý cho người mắc.
Nếu không được điều trị kịp thời, trẻ có thể gặp tình trạng bất thường về dáng đi vĩnh viễn. Ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường, cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ chỉnh hình hoặc bác sĩ chuyên về cơ xương khớp để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Vẹo xương sống có thể dẫn đến dáng đi bất thường
Một số phương pháp chẩn đoán tình trạng vẹo xương sống tự phát
Để có thể điều trị một cách nhanh chóng và hiệu quả, việc chẩn đoán tình hình cực kỳ quan trọng. Đối với tình trạng này, bệnh nhân sẽ được thực hiện một số phương pháp chẩn đoán như:
Khám lâm sàng
Đây là bước đầu tiên trong quá trình chẩn đoán, bao gồm việc bác sĩ đánh giá mức độ vẹo của cột sống, độ mềm dẻo và khả năng chuyển động của cột sống, cùng với các triệu chứng liên quan như đau lưng, biến dạng cơ thể và ảnh hưởng đến chức năng vận động. Bác sĩ cũng kiểm tra các dấu hiệu khác như sự chênh lệch bả vai hoặc hông.
Chụp X-quang
Đây là phương pháp hình ảnh cơ bản để đánh giá cấu trúc của cột sống và các đốt sống. X-quang cho phép đo lường góc Cobb, một chỉ số quan trọng để xác định mức độ nghiêm trọng của vẹo xương sống tự phát. Hình ảnh từ X-quang giúp bác sĩ quan sát sự biến dạng và phát hiện bất kỳ tổn thương nào.
Chụp X-quang để chẩn đoán tình trạng xương sống tự phát bị vẹo
Chụp cộng hưởng từ (MRI)
MRI cung cấp hình ảnh chi tiết của các mô mềm xung quanh cột sống, bao gồm đĩa đệm, tủy và dây thần kinh. Phương pháp này rất hữu ích trong việc phát hiện các vấn đề như thoát vị đĩa đệm, chèn ép tủy hoặc tổn thương dây thần kinh mà không thể thấy trên X-quang.
Chụp cắt lớp vi tính (CT)
CT tạo ra hình ảnh chi tiết về cấu trúc xương và cột sống thông qua các cắt lớp chéo. Phương pháp này giúp bác sĩ đánh giá rõ hơn các bất thường trong cấu trúc xương, cung cấp thông tin quan trọng về độ cong, hình dạng và các yếu tố khác liên quan đến vẹo xương sống tự phát.
Diện chẩn
Phương pháp này nhằm kiểm tra sự dẫn truyền của các dây thần kinh và tủy bằng cách sử dụng các thiết bị đặc biệt để ghi nhận hoạt động điện. Diện chẩn giúp phát hiện các vấn đề về chức năng thần kinh có thể liên quan đến tình trạng vẹo xương sống và hỗ trợ trong việc lập kế hoạch điều trị.
Phương pháp hỗ trợ điều trị vẹo xương sống tự phát
Đây là một tình trạng không thể chữa khỏi hoàn toàn và có xu hướng tiến triển dần theo thời gian, với sự biến đổi không thể dự đoán chính xác. Mặc dù không thể điều trị triệt để, các phương pháp điều trị hiện tại có thể giúp làm chậm sự tiến triển của tình trạng này và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Vật lý trị liệu và kéo giãn cột sống
Đối với vẹo xương cột sống tự phát ở mức độ vừa phải (góc Cobb từ 20 - 40 độ), điều trị bảo tồn thường được áp dụng. Vật lý trị liệu bao gồm các bài tập kéo giãn và tăng cường cơ bắp xung quanh cột sống nhằm duy trì sự linh hoạt và giảm áp lực lên cột sống.
Điều trị vẹo xương sống tự phát bằng việc đeo nịt lưng để kiểm soát sự biến dạng
Ngoài ra, việc sử dụng nịt lưng (corset) giúp kiểm soát sự biến dạng của cột sống và ngăn ngừa tình trạng xấu thêm. Đai lưng giúp duy trì tư thế đúng và hạn chế độ cong của cột sống, tuy nhiên hiệu quả của phương pháp này thường cần thời gian dài và phụ thuộc vào sự tuân thủ của bệnh nhân.
Trị liệu tâm lý
Việc đeo nịt lưng và tình trạng cột sống bị vẹo có thể gây ảnh hưởng đáng kể đến sự tự tin và tâm lý của thanh thiếu niên. Các vấn đề về ngoại hình và sự khác biệt trong cơ thể có thể dẫn đến cảm giác lo lắng, tự ti hoặc trầm cảm.
Trong những trường hợp này, trị liệu tâm lý có thể giúp bệnh nhân vượt qua các vấn đề tâm lý, cải thiện sự tự tin và quản lý stress. Tư vấn tâm lý có thể bao gồm các kỹ thuật hỗ trợ tâm lý, trị liệu hành vi hoặc tham gia nhóm hỗ trợ để giúp bệnh nhân đối phó với các thách thức cảm xúc liên quan đến tình trạng này.
Thực hiện phẫu thuật
Phẫu thuật được chỉ định khi bệnh nhân không đáp ứng với điều trị nội khoa tích cực sau một thời gian, đặc biệt khi góc Cobb vượt quá 50 độ và gây suy giảm khả năng sinh hoạt hàng ngày. Các dấu hiệu cần can thiệp phẫu thuật bao gồm:
- Chức năng phổi hoặc thần kinh xấu đi nghiêm trọng.
- Không thể đứng thẳng để thực hiện các hoạt động thường nhật.
Phẫu thuật phổ biến nhất là đặt vít để điều chỉnh độ cong của cột sống, sau đó "hàn" các đốt sống lại bằng mảnh xương. Vẹo xương sống tự phát thường tiến triển mạnh nhất quanh tuổi dậy thì. Khi tình trạng trở nên nghiêm trọng và gây lo lắng, cần chuyển bệnh nhân đến bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình để được thăm khám và điều trị kịp thời.
Thực hiện phẫu thuật để điều chỉnh độ cong vẹo cột sống
Một số biện pháp phòng tránh vẹo xương sống
Để phòng ngừa tình trạng cong vẹo cột sống, hãy tuân theo các thói quen sau:
- Ngồi học đúng tư thế: Đảm bảo ngồi thẳng lưng, chân đặt vững trên sàn, khuỷu tay ngang với bàn và không để sách vở bị lệch.
- Chọn bàn ghế phù hợp: Bàn ghế học tập nên được điều chỉnh sao cho phù hợp với chiều cao của trẻ.
- Tránh mang cặp quá nặng: Hạn chế để trẻ mang cặp nặng quá mức nhằm giảm bớt áp lực lên cột sống.
Ngồi học, làm việc đúng tư thế giúp phòng tránh xương sống bị vẹo
Các câu hỏi thường gặp
Với tình trạng vẹo xương sống tự phát, có một vài câu hỏi được đặt ra nhiều lần và chúng tôi tổng hợp được như sau:
Chế độ dinh dưỡng cho người bị vẹo xương sống tự phát?
Đối với những người bị vẹo cột sống cần đảm bảo có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, bao gồm:
- Chế độ ăn cung cấp đủ các nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu.
- Tăng cường thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất: Bổ sung nhiều rau xanh và trái cây vào chế độ ăn.
- Hạn chế thực phẩm không lành mạnh: Giảm tiêu thụ các loại thực phẩm chứa nhiều chất béo xấu và thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ.
Phẫu thuật vẹo xương sống tự phát có đắt không?
Phẫu thuật chỉnh hình cột sống là một quy trình phức tạp và có thể cần thực hiện nhiều lần cho các trường hợp vẹo cột sống nghiêm trọng. Chi phí phẫu thuật phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng này, loại dụng cụ chỉnh hình cần dùng và số lần phẫu thuật. Bạn nên trao đổi chi tiết với bác sĩ điều trị để chuẩn bị tài chính và kế hoạch điều trị phù hợp.
Việc đeo đai lực có giúp tình trạng vẹo cột sống tự phát cải thiện?
Đeo đai lưng là phương pháp điều trị hỗ trợ cho những bệnh nhân có góc Cobb dưới 10%. Mặc dù đai lưng có thể giúp ngăn ngừa tình trạng vẹo xấu thêm, tuy nhiên hiệu quả thường không cao và cần thời gian dài để thấy kết quả. Để đạt hiệu quả tốt nhất, cần kết hợp việc đeo đai lưng với các phương pháp điều trị khác.
Kết luận
Vẹo xương sống tự phát là một tình trạng cần được quản lý và điều trị kịp thời để tránh các biến chứng nghiêm trọng. Bệnh viện Đại học Phenikaa cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế chuyên sâu và đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm trong việc chẩn đoán và điều trị vẹo xương sống. Với trang thiết bị hiện đại và phương pháp điều trị tiên tiến, đơn vị cam kết mang lại giải pháp hiệu quả để cải thiện sức khỏe cột sống và chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
