Phần lớn các trường hợp thụ tinh ống nghiệm (IVF) sau chuyển phôi đều tiến triển thuận lợi với tỷ lệ thành công cao. Tuy nhiên, vẫn có một tỷ lệ nhỏ gặp biến chứng thai ngoài tử cung sau chuyển phôi. Đây là biến chứng nguy hiểm, có thể đe dọa trực tiếp tính mạng nếu không được phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu thai ngoài tử cung sau chuyển phôi đóng vai trò quan trọng, giúp bảo vệ sức khỏe và khả năng sinh sản.
Thai ngoài tử cung khi thực hiện IVF có phổ biến không?
Thai ngoài tử cung là tình trạng phôi làm tổ bên ngoài buồng tử cung, thường gặp nhất là ở ống dẫn trứng. Trong thụ tinh ống nghiệm (IVF), dù phôi đã được chuyển trực tiếp vào buồng tử cung, nhưng vẫn có một tỷ lệ nhỏ (khoảng 1 - 2%) phôi di chuyển ngược ra ngoài và làm tổ sai vị trí. Nguyên nhân dẫn đến thai ngoài tử cung sau chuyển phôi IVF có thể xuất phát từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:
- Tổn thương hoặc viêm dính vòi trứng: Những phụ nữ từng mắc viêm vùng chậu, viêm vòi trứng hoặc có tiền sử phẫu thuật vùng chậu có nguy cơ cao hơn, do vòi trứng bị hẹp hoặc dính, tạo điều kiện cho phôi di chuyển sai vị trí.
- Bất thường ở tử cung hoặc nội mạc tử cung: Khi niêm mạc tử cung mỏng, xơ hóa hoặc có dị dạng tử cung (tử cung đôi, vách ngăn tử cung...), phôi khó bám và có thể “lạc hướng” ra ngoài.
- Kỹ thuật chuyển phôi không phù hợp: Nếu phôi được bơm vào quá sâu hoặc thao tác đẩy mạnh có thể khiến phôi di chuyển ngược vào ống dẫn trứng.
- Môi trường nội tiết tố không ổn định: Nồng độ progesterone hoặc estrogen bất thường sau chuyển phôi có thể ảnh hưởng đến quá trình làm tổ của phôi.
- Tiền sử thai ngoài tử cung trước đó: Người từng bị thai ngoài tử cung có nguy cơ tái phát cao hơn, kể cả khi thực hiện IVF.
Mặc dù tỷ lệ thai ngoài tử cung trong IVF thấp, nhưng đây là biến chứng nguy hiểm, có thể gây chảy máu trong ổ bụng nếu không phát hiện sớm. Vì vậy, việc theo dõi sát sao sau chuyển phôi và tái khám đúng lịch là yếu tố quyết định giúp đảm bảo an toàn.
Thai ngoài tử cung sau chuyển phôi là biến chứng nguy hiểm
Dấu hiệu thai ngoài tử cung sau chuyển phôi
Với thai IVF, những thay đổi sau chuyển phôi thường được theo dõi rất sát sao, song bạn vẫn cần tự quan sát cơ thể để phát hiện sớm các dấu hiệu thai ngoài tử cung. Biểu hiện ban đầu có thể giống với những triệu chứng thai kỳ bình thường, nhưng nếu kéo dài hoặc có xu hướng tăng dần về mức độ, bạn cần đặc biệt cảnh giác. Một số triệu chứng cảnh báo cần theo dõi sát sao bao gồm:
1. Đau bụng dưới âm ỉ hoặc đau một bên bụng
Đây là một trong những dấu hiệu sớm và phổ biến nhất của thai ngoài tử cung sau chuyển phôi. Bạn thường cảm thấy đau âm ỉ ở vùng bụng dưới, đôi khi đau nhói một bên và cường độ tăng dần theo thời gian. Cơn đau có thể lan ra sau lưng hoặc vai, kèm cảm giác nặng bụng. Khác với đau nhẹ thoáng qua do phôi làm tổ bình thường, đau do thai ngoài tử cung thường kéo dài, không giảm khi nghỉ ngơi và có xu hướng ngày càng dữ dội.
Đau bụng dưới âm ỉ là dấu hiệu phổ biến của thai ngoài tử cung sau chuyển phôi
2. Ra máu âm đạo bất thường
Sau chuyển phôi, việc ra máu nhẹ trong vài ngày có thể là dấu hiệu phôi làm tổ. Tuy nhiên, nếu máu ra kéo dài, có màu nâu sẫm, kèm đau bụng hoặc mệt mỏi, bạn nên cảnh giác. Máu do thai ngoài tử cung thường ít nhưng dai dẳng, đôi khi lẫn cục nhỏ và không dứt dù đã nghỉ ngơi. Ngược lại, máu báo thai thật thường có màu hồng nhạt, lượng ít và chỉ xuất hiện 1 - 2 ngày.
3. Nồng độ Beta hCG tăng chậm hoặc dao động bất thường
Chỉ số Beta hCG là dấu ấn quan trọng để theo dõi sự phát triển của thai. Ở thai bình thường, hCG sẽ tăng gấp đôi sau mỗi 48 - 72 giờ trong những tuần đầu. Nhưng trong thai ngoài tử cung, mức hCG thường tăng chậm, không đều hoặc thậm chí giảm, do phôi không phát triển bình thường. Bác sĩ thường yêu cầu xét nghiệm định lượng hCG nhiều lần liên tiếp để đánh giá chính xác tình trạng này.
4. Không thấy túi thai trong buồng tử cung khi siêu âm
Ở tuần thai thứ 5 - 6, nếu chỉ số Beta hCG đã vượt ngưỡng 1500 - 2000 mIU/mL mà siêu âm đầu dò vẫn không phát hiện túi thai trong tử cung, bác sĩ sẽ nghi ngờ thai ngoài tử cung. Khi đó, cần siêu âm lại sau 2 - 3 ngày kết hợp xét nghiệm hCG để xác định chính xác vị trí phôi làm tổ.
5. Các dấu hiệu toàn thân khác
Khi khối thai ngoài tử cung phát triển lớn hoặc vỡ, bạn có thể gặp các biểu hiện toàn thân nguy hiểm như: choáng váng, hoa mắt, đau vai gáy, toát mồ hôi lạnh, mạch nhanh, huyết áp tụt hoặc ngất xỉu. Đây là tình huống cấp cứu sản khoa, cho thấy chảy máu trong ổ bụng, cần được đưa tới bệnh viện ngay để xử trí kịp thời, tránh đe dọa đến tính mạng.
Choáng váng, mệt mỏi có thể là dấu hiệu thai ngoài tử cung
Khi nào cần đi khám ngay sau chuyển phôi IVF?
Sau khi chuyển phôi, bạn cần theo dõi sát sao bằng xét nghiệm Beta hCG và siêu âm định kỳ. Tuy nhiên, không ít trường hợp biến chứng xảy ra giữa các lần tái khám, khiến việc phát hiện muộn trở nên nguy hiểm. Bạn nên đến bệnh viện ngay lập tức nếu xuất hiện một trong các biểu hiện sau:
- Đau bụng dưới một bên kéo dài hoặc tăng dần: Dù là đau âm ỉ hay đau nhói, nếu cơn đau ngày càng rõ và không giảm khi nghỉ ngơi, bạn cần kiểm tra ngay.
- Ra máu âm đạo bất thường: Máu sẫm, ra liên tục nhiều ngày hoặc kèm đau bụng là dấu hiệu không bình thường.
- Chóng mặt, mệt lả, đau vai hoặc tụt huyết áp: Có thể là biểu hiện của chảy máu trong ổ bụng, tình huống cấp cứu cần xử trí ngay.
- Chỉ số Beta hCG tăng chậm hoặc không tăng: Khi xét nghiệm nhiều lần nhưng hCG không đạt mức mong đợi, bác sĩ cần siêu âm để xác định vị trí túi thai.
Việc siêu âm đầu dò sớm và xét nghiệm hCG định kỳ đóng vai trò quan trọng giúp phát hiện sớm thai ngoài tử cung, đặc biệt trong các chu kỳ IVF có nguy cơ cao. Bạn tuyệt đối không nên tự ý trì hoãn việc tái khám hoặc chủ quan nghĩ rằng các triệu chứng sẽ tự hết.
Phát hiện và can thiệp sớm không chỉ giúp tránh biến chứng nguy hiểm như vỡ khối thai, mất máu nhiều, mà còn giúp bảo tồn chức năng vòi trứng và duy trì khả năng sinh sản trong tương lai.
Tìm hiểu thêm:
- Dấu Hiệu Thai Ngoài Tử Cung Tự Tiêu Mẹ Cần Biết
- Thai Ngoài Tử Cung Mấy Tuần Thì Vỡ? Dấu Hiệu Cảnh Báo Nguy Hiểm
Thai ngoài tử cung sau chuyển phôi được chẩn đoán như thế nào?
Để chẩn đoán chính xác, bạn cần đến cơ sở y tế chuyên khoa. Bác sĩ sẽ kết hợp nhiều phương pháp xét nghiệm để xác định vị trí làm tổ của phôi và đánh giá mức độ phát triển của khối thai, từ đó đưa ra hướng xử lý an toàn nhất. Dưới đây là các phương pháp thường được sử dụng để chẩn đoán thai ngoài tử cung sau chuyển phôi:
1. Xét nghiệm định lượng beta hCG
Đây là xét nghiệm quan trọng giúp theo dõi sự phát triển của thai trong những tuần đầu sau chuyển phôi. Beta hCG (Human Chorionic Gonadotropin) là hormone do nhau thai tiết ra, xuất hiện trong máu mẹ ngay khi phôi bắt đầu làm tổ. Ở thai bình thường, nồng độ hCG tăng gấp đôi sau mỗi 48 - 72 giờ trong 6 tuần đầu thai kỳ.
Tuy nhiên, nếu kết quả xét nghiệm cho thấy hCG tăng chậm, dao động bất thường hoặc giảm, bác sĩ sẽ nghi ngờ thai ngoài tử cung. Trong nhiều trường hợp, hCG vẫn tăng nhưng không đạt mức tương ứng với tuổi thai, dấu hiệu cho thấy phôi có thể đã làm tổ sai vị trí.
Vì vậy, sau chuyển phôi, bác sĩ thường được chỉ định làm xét nghiệm định lượng hCG liên tiếp 2 - 3 lần, cách nhau 2 - 3 ngày, để đánh giá chính xác tình trạng phát triển của phôi. Việc theo dõi này giúp phát hiện sớm thai ngoài tử cung trước khi có triệu chứng rõ rệt, giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm.
2. Siêu âm đầu dò âm đạo
Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh quan trọng nhất giúp xác định vị trí túi thai trong những tuần đầu thai kỳ, đặc biệt hữu ích sau chuyển phôi IVF. Khi nồng độ Beta hCG đã vượt ngưỡng 1500 - 2000 mIU/mL, siêu âm đầu dò sẽ giúp bác sĩ quan sát được túi thai trong buồng tử cung nếu thai làm tổ đúng vị trí.
Ngược lại, nếu không phát hiện túi thai trong tử cung, nhưng lại thấy khối nhỏ cạnh tử cung hoặc dịch tự do trong ổ bụng, bác sĩ sẽ nghi ngờ thai ngoài tử cung. Phương pháp này còn giúp đánh giá kích thước khối thai, tình trạng vòi trứng, buồng trứng và phát hiện sớm các dấu hiệu rò rỉ máu trong ổ bụng, từ đó hỗ trợ quyết định hướng xử trí an toàn.
Siêu âm đầu dò giúp xác định vị trí túi thai
3. Thăm khám lâm sàng và xét nghiệm bổ trợ
Bên cạnh xét nghiệm hCG và siêu âm, bác sĩ sẽ tiến hành khai thác triệu chứng và thăm khám trực tiếp để đánh giá tình trạng toàn thân. Các dấu hiệu như đau bụng, mệt mỏi, tụt huyết áp, chóng mặt, nhịp tim nhanh hoặc dấu hiệu thiếu máu đều gợi ý khả năng khối thai đã phát triển bất thường hoặc vỡ.
Đồng thời, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm công thức máu, siêu âm ổ bụng tổng quát hoặc chụp MRI vùng chậu trong các trường hợp phức tạp, giúp xác định lượng máu trong ổ bụng và mức độ ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản. Việc thăm khám và xét nghiệm kết hợp giúp đưa ra chẩn đoán toàn diện, chính xác và nhanh chóng hơn.
4. Nội soi ổ bụng chẩn đoán (nếu cần thiết)
Trong những trường hợp khó xác định bằng siêu âm hoặc xét nghiệm máu, nội soi ổ bụng được xem là “tiêu chuẩn vàng” để chẩn đoán thai ngoài tử cung. Phương pháp này cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp buồng tử cung, ống dẫn trứng, buồng trứng và ổ bụng, từ đó xác định chính xác vị trí khối thai.
Điểm đặc biệt của kỹ thuật này là vừa chẩn đoán, vừa điều trị trong cùng một lần phẫu thuật. Nếu phát hiện khối thai ngoài tử cung, bác sĩ có thể xử lý ngay bằng cách lấy khối thai, cầm máu hoặc bảo tồn vòi trứng tùy theo tình trạng cụ thể. Nội soi ổ bụng giúp giảm đau, ít để lại sẹo, hồi phục nhanh và bảo vệ tối đa khả năng sinh sản trong các chu kỳ IVF tiếp theo.
Cách phòng ngừa thai ngoài tử cung sau chuyển phôi
Dù không thể loại bỏ hoàn toàn nguy cơ, nhưng bạn hoàn toàn có thể giảm thiểu khả năng xuất hiện dấu hiệu thai ngoài tử cung sau chuyển phôi bằng việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước và theo dõi cẩn thận sau khi thực hiện IVF. Việc chủ động phòng ngừa không chỉ giúp đảm bảo an toàn cho thai kỳ mà còn góp phần nâng cao tỷ lệ thành công trong những chu kỳ IVF tiếp theo.
1. Khám và điều trị bệnh lý phụ khoa trước khi làm IVF
Trước khi bắt đầu chu kỳ thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), bạn nên kiểm tra tổng quát hệ sinh sản, để phát hiện sớm các bệnh lý tiềm ẩn có thể làm tăng nguy cơ thai ngoài tử cung. Những tình trạng như viêm vùng chậu, viêm vòi trứng, u xơ tử cung, polyp nội mạc tử cung hoặc lạc nội mạc tử cung cần được điều trị triệt để trước khi chuyển phôi.
Các bệnh lý này có thể khiến môi trường buồng tử cung và ống dẫn trứng bị viêm dính hoặc biến dạng, làm giảm khả năng phôi bám đúng vị trí sau khi được đưa vào. Việc điều trị sớm giúp cải thiện chất lượng niêm mạc tử cung, tạo điều kiện thuận lợi cho phôi làm tổ ổn định, từ đó giảm đáng kể nguy cơ xuất hiện dấu hiệu thai ngoài tử cung sau chuyển phôi trong các chu kỳ IVF.
Chị em cần khám và điều trị bệnh lý phụ khoa trước khi làm IVF
2. Đánh giá tình trạng tử cung và ống dẫn trứng kỹ lưỡng
Trước khi tiến hành chuyển phôi, bác sĩ sẽ chỉ định siêu âm tử cung, phần phụ hoặc chụp tử cung vòi trứng (HSG) để kiểm tra cấu trúc và khả năng thông suốt của ống dẫn trứng. Nếu phát hiện bất thường như tắc, giãn hoặc dính vòi trứng, cần xử lý sớm vì đây là yếu tố có thể khiến phôi di chuyển ngược ra ngoài buồng tử cung sau khi được đặt vào.
Ngoài ra, việc đánh giá độ dày và chất lượng niêm mạc tử cung cũng rất quan trọng. Niêm mạc đạt chuẩn (khoảng 8 - 12 mm, cấu trúc ba lớp rõ) sẽ giúp phôi dễ bám và phát triển đúng vị trí. Thực hiện bước này kỹ lưỡng giúp giảm nguy cơ thai ngoài tử cung sau chuyển phôi, đồng thời tăng tỷ lệ làm tổ thành công trong IVF.
3. Lựa chọn cơ sở IVF uy tín, có chuyên môn cao
Kỹ thuật chuyển phôi chính xác đóng vai trò quyết định trong việc ngăn ngừa thai ngoài tử cung sau chuyển phôi. Ở các bệnh viện hoặc trung tâm IVF uy tín, bác sĩ thực hiện chuyển phôi dưới hướng dẫn siêu âm trực tiếp, sử dụng ống dẫn mềm và đặt phôi ở vị trí trung tâm buồng tử cung - nơi lý tưởng nhất để phôi làm tổ.
Cơ sở có đội ngũ bác sĩ nhiều kinh nghiệm và phòng lab đạt chuẩn quốc tế cũng đảm bảo quy trình nuôi cấy, chọn lọc và chuyển phôi được thực hiện chính xác, giảm thiểu rủi ro phôi di chuyển sai vị trí. Việc lựa chọn đơn vị uy tín là yếu tố quan trọng giúp bạn an tâm và giảm đáng kể nguy cơ gặp biến chứng sau chuyển phôi.
4. Tuân thủ hướng dẫn sau chuyển phôi
Sau khi chuyển phôi, bạn nên nghỉ ngơi hoàn toàn trong 24 - 48 giờ đầu, tránh hoạt động mạnh, không leo cầu thang nhiều hoặc mang vác vật nặng. Việc tự ý dùng thuốc bổ sung hormone hoặc thảo dược mà chưa có chỉ định của bác sĩ cũng có thể gây ảnh hưởng đến quá trình làm tổ.
Bên cạnh đó, bạn nên giữ tâm lý thoải mái, ngủ đủ giấc và ăn uống lành mạnh để ổn định nội tiết tố, yếu tố quan trọng giúp phôi phát triển đúng vị trí. Tuân thủ đúng hướng dẫn sau chuyển phôi không chỉ giúp tăng tỷ lệ đậu thai mà còn giảm khả năng xuất hiện dấu hiệu thai ngoài tử cung sau chuyển phôi.
5. Theo dõi Beta hCG và siêu âm định kỳ đúng lịch
Đây là bước quan trọng nhất để phát hiện sớm bất thường sau khi chuyển phôi. Bạn cần xét nghiệm Beta hCG sau 10 - 12 ngày, sau đó kiểm tra lại sau 2 - 3 ngày để đánh giá tốc độ tăng của hormone này. Nếu hCG tăng chậm, dao động bất thường hoặc không gấp đôi như bình thường, bác sĩ sẽ chỉ định siêu âm đầu dò để kiểm tra vị trí túi thai.
Vào khoảng tuần thai thứ 5 - 6, bạn cần siêu âm lại để xác định xem phôi đã làm tổ trong buồng tử cung hay chưa. Việc tuân thủ lịch xét nghiệm và siêu âm định kỳ giúp phát hiện sớm dấu hiệu thai ngoài tử cung sau chuyển phôi, từ đó can thiệp kịp thời, bảo đảm an toàn.
Kết luận
Thai ngoài tử cung sau chuyển phôi là biến chứng hiếm gặp nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro cho sức khỏe và khả năng sinh sản. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu thai ngoài tử cung sau chuyển phôi như đau bụng một bên, ra máu âm đạo bất thường, hoặc nồng độ Beta hCG tăng chậm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng giúp phát hiện và xử lý kịp thời.
Để phòng ngừa, bạn chuẩn bị kỹ trước khi làm IVF, điều trị triệt để các bệnh lý phụ khoa, lựa chọn cơ sở hỗ trợ sinh sản uy tín và tuân thủ hướng dẫn theo dõi sau chuyển phôi. Đặc biệt, việc xét nghiệm Beta hCG và siêu âm đúng lịch hẹn sẽ giúp bác sĩ đánh giá chính xác quá trình làm tổ và phát hiện sớm bất thường nếu có.
Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, bạn không nên chủ quan hay tự theo dõi tại nhà mà cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được kiểm tra ngay. Tại Bệnh viện Đại học Phenikaa (PhenikaaMec), đội ngũ bác sĩ sản phụ khoa và chuyên gia IVF giàu kinh nghiệm cùng hệ thống siêu âm - xét nghiệm hiện đại sẽ giúp chẩn đoán, theo dõi và xử lý an toàn, bảo vệ tốt nhất sức khỏe sinh sản trong các chu kỳ IVF hiện tại và tương lai. Bạn hãy gọi ngay hotline 1900 886648 để được tư vấn đặt lịch thăm khám cùng bác sĩ chuyên khoa sớm nhất nhé!
